فضیلت ذکر وگفتن اذکار

خداوند متعال می‌فرماید: ﴿فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُواْ لِی وَلاَ تَکْفُرُونِ﴾[1].

(مرا یاد کنید تا من نیز شما را یاد کنم، و از من سپاسگذارى کنید و ناسپاسى مرا نکنید).

﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً﴾[2].

(اى مؤمنان! خداى را بسیار یاد کنید).

﴿وَالذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیراً وَالذَّاکِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْراً عَظِیماً﴾[3].

(مردان و زنانى که خدا را بسیار یاد می‌کنند، خداوند براى آن‏ها آمرزش و پاداش بزرگى فراهم ساخته است).

﴿وَاذْکُر رَّبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَخِیفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالآصَالِ وَلاَ تَکُن مِّنَ الْغَافِلِینَ﴾[4].

پروردگارت را در دل خود، با فروتنى، هراس، آهسته و آرام، صبحگاهان و شامگاهان یاد کن و از زمره‏ ى غافلان مباش).

رسول الله –صلى الله علیه وسلم- می‌فرماید: ((مَثَلُ الَّذی یَذْکُرُ رَبَّهُ وَالَّذی لاَ یَذْکُرُ رَبَّهُ مَثَلُ الحَیِّ وَالَمیِّتِ))[5].

(مثال کسى که پروردگارش را یاد می‌کند و کسى که پروردگارش را یاد نمی‌کند، مانند زنده و مرده است).

و آنحضرت –صلى الله علیه وسلم- فرمودند: ((أَلاَ أُنَبِّئُکُمْ بِخَیْرِ أَعْمَالِکُمْ، وَأَزْکَاهَا عِنْدَ مَلِیکِکُمْ، وَأَرْفَعِهَا فِی دَرَجَاتِکُمْ، وَخَیْرٍ لَکُمْ مِنْ إِنْفَاقِ الذَّهَبِ وَالْوَرِقِ، وَخَیْرٍ لَکُمْ مِنْ أَنْ تَلْقَوْا عَدُوَّکُمْ فَتَضْرِبُوا أَعْنَاقَهُمْ وَیَضْرِبُوا أَعْنَاقَکُمْ؟ قَالُوا بَلَى. قَالَ: ذِکْرُ اللهِ تَعَالَى))[6].

(آیا شما را از بهترین اعمال با خبر نگردانم که نزد پروردگارتان پاکیزه‌تر است و بیش از هر چیز باعث بالا رفتن درجات شماست و براى شما از بخشش طلا و جواهرات نیز بهتر است، حتى از این هم بهتر است که با دشمنان روبرو شوید و گردن آنها را بزنید و آنها گردن شما را بزنند؟) اصحاب گفتند: بلى پیامبر –صلى الله علیه وسلم-، فرمود: یاد الله تعالى).

و آنحضرت –صلى الله علیه وسلم- فرمودند: ((یَقُولُ اللهُ تَعَالَى: أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِی بِی، وَأَنَا مَعَهُ إِذَا ذَکَرَنِی، فَإِنْ ذَکَرَنِی فِی نَفْسِهِ ذَکَرْتُهُ فِی نَفْسِی، وَإِنْ ذَکَرَنِی فِی مَلأٍ ذَکَرْتُهُ فِی مَلأٍ خَیْرٍ مِنْهُمْ، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَىَّ شِبْرَاً تَقَرَّبْتُ إِلَیْهِ ذِرَاعَاً، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَیَّ ذِرَاعَاً تَقَرَّبْتُ إِلَیْهِ بَاعَاً، وَإِنْ أَتَانِی یَمْشِی أَتَیْتُهُ هَرْوَلَةً))[7].

(خداوند [در حدیث قدسى] می‌فرماید: من نزد گمان بنده‌ام هستم و هنگامی‌که او مرا یاد نماید من همراه او هستم، اگر مرا در خلت یاد کند من او را در خلوت یاد می‌کنم، و اگر مرا در مجلسى یاد کند، من او را در مجلسى بهتر از آن یاد می‌کنم، و اگر به سوى من به اندازه‌ى وجبى تقرّب جوید، من به سوى او به اندازه‌ى ذراعى [بازویى] تقرّب مى جویم، و اگر به اندازه‌ى ذراعى به سوى من تقرّب جوید من به او به اندازه‌ى باعى [دو بازوى انسان] نزدیک می‌شوم. و اگر پیاده به سوى من بیاید، من با شتابان به سوى او مى‌آیم).

از عبدالله بن بُسْرٍ –رضی الله عنه- روایت شده که مردى گفت: یا رسول الله! ‏امور اسلام زیاد هستند، به من چیزى یاد دهید که به آن تمسک جوید، پیامبر –صلى الله علیه وسلم- فرمودند: ((لاَ یَزَالُ لِسَانُکَ رَطْباً مِنْ ذِکْرِ اللهِ))[8]. (پیوسته زبانت با یاد خدا تَر باشد).

و نیز آنحضرت –صلى الله علیه وسلم- فرمودند: ((مَنْ قَرَأَ حَرْفَاً مِنْ کِتَابِ اللهِ فَلَهُ بِهِ حَسَنَةٌ، وَالْحَسَنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا، لاَ أَقُولُ: ﴿الم﴾ حَرْفٌ ؛ وَلَکِنْ: أَلِفٌ حَرْفٌ، وَلاَمٌ حَرْفٌ، وَمِیمٌ حَرْفٌ))[9].

(هرکس یک حرف از قرآن بخواند، یک نیکى برایش نوشته می‌شود، و هر نیکى، ده برابر می‌شود، من نمی‌گویم: ﴿الم﴾ یک حرف است، بلکه: ألف یک حرف، لام یک حرف، و میم یک حرف است).

عقبه بن عامر –رضی الله عنه- می‌گوید: در صُفَّه بودیم که رسول الله –صلى الله علیه وسلم- بیرون آمد و فرمود: ((أَیُّکُمْ یُحِبُ أَنْ یَغْدُوَ کُلَّ یَوْمٍ إِلَى بُطْحَانَ أَوْ إِلَى العَقِیْقِ فَیَأْتِیَ مِنْهُ بِنَاقَتَیْنِ کَوْمَاوَیْنِ فِی غَیْرِ إِثْمٍ وَلاَ قَطِیْعَةِ رَحِمٍ؟)).

کدام یک از شما دوست دارد که هر روز صبح، به بُطْحَان یا عقیق برود و با دو شتر بار برگردد بدون این که گناهى یا قطع صله‏ ى رحمى انجام داده باشد؟)

گفتیم: یا رسول الله ما دوست داریم، فرمود: ((أَفَلاَ یَغْدُو أَحَدُکُمْ إِلَى المَسْجِدِ فَیَعْلَمَ، أَوْ یَقْرَأَ آیَتَیْنِ مِنْ کِتَابِ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ خَیْرٌ لَهُ مِنْ نَاقَتَیْنِ، وَثَلاَثٌ خَیْرٌ لَهُ مِنْ ثَلاَثٍ، وَأَرْبَعٌ خَیْرٌ لَهُ مِنْ أَرْبَعٍ، وَمِنْ أَعْدَادِهِنَّ مِنَ الإِبِلِ))[10].

(هرکس به مسجد برود و دو آیه از کتاب خداوند عز وجل را یاد بگیرد یا بخواند، براى از از دو شتر بهتر است، وسه آیه از سه شتر، و چهار آیه از چهار شتر، و به تعداد آیات از همان تعداد شتر، برایش بهتر و سودمندتر است).

و رسول الله –صلى الله علیه وسلم- فرمودند: ((مَنْ قَعَدَ مَقْعَداً لَمْ یَذْکُرِ اللهَ فِیهِ کَانَتْ عَلَیْهِ مِنَ اللهِ تِرَةٌ، وَمَنْ اضْطَجَعَ مَضْجَعَاً لَمْ یَذْکُرِ اللهَ فِیهِ، کَانَتْ عَلَیْهِ مِنَ اللهِ تِرَةٌ))[11].

(هرکس در جایى بنشیند و آنجا، خدا را یاد نکند، از طرف خدا، بر او زیان وارد خواهد شد، و هرکس به پهلو بخوابد و خدا را یاد نکند، براى این غفلت هم از جانب خدا زیان خواهد دید).

و آنحضرت –صلى الله علیه وسلم- فرمودند: ((مَا جَلَسَ قَوْمٌ مَجْلِسَاً لَمْ یَذْکُرُوا اللهَ فِیهِ، وَلَمْ یُصَلُّوا عَلَى نَبِیِّهِمْ إِلاَّ کَانَ عَلَیْهِمْ تِرَةٌ، فَإِنْ شَاءَ عَذَّبَهُمْ وَإِنْ شَاءَ غَفَرَ لَهُمْ))[12].

(هر گروهى در مجلسى بنشینند و در آن ذکر الله را نکنند و بر پیامبرشان درود نفرستند، مگر اینکه بر آنها حسرت و افسوس وارد می‌شود، و بر خداست که آنها را ببخشد یا عذاب دهد).

وآنحضرت –صلى الله علیه وسلم- فرمودند: ((مَا مِنْ قَوْمٍ یَقُومُونَ مِنْ مَجْلِسٍ لاَ یَذْکُروُنَ اللهَ فِیهِ إِلاَّ قَامُوا عَنْ مِثْلِ جِیْفَةِ حِمَارٍ وَکَانَ لَهُمْ حَسْرَةً))[13].

هیـچ گروهى از مجلسى که در آن خدا را یاد نکرده‏ اند بر نمی‌خیزند، مگر مثل اینکه از [نزد] لاشه‌ى الاغى برخاسته‌اند، و حسرت آنها را فراگرفته است).

باشد که بر اذکار و عبادت الله متعال پایبند باشیم تا مورد رحمت الله متعال قرار بگیریم.

اللهم صل و سلم و بارک علی نبیینا محمد و علی آله و صحبه اجمعین

---

[1] سوره البقره آیه: 152

[2] سوره الأحزاب آیه: 41.

[3] سوره الأحزاب آیه: 35.

[4] سورة الأعراف آیه: 205.

[5] البخاری مع الفتح 11/208 ومسلم به این لفظ: «مَثَلُ البیتِ الَّذی یُذْکَرُ اللهُ فِیهِ وَالبیت الَّذی لاَ یُذْکَرُ اللهُ فیهِ مَثَلُ الحَیِّ وَالمَیِّت» 1/539.

[6] الترمذی 5/459، وابن ماجه 2/1245 ونگا: صحیح ابن ماجه 2/316 وصحیح الترمذی 3/139.

[7] البخاری 8/171، ومسلم 4/2061 و لفظ از امام بخارى است.

[8] الترمذی 5/458، وابن ماجه 2/1246 ونگا: صحیح الترمذی 3/139، وصحیح ابن ماجه 2/317.

[9] الترمذی 5/175 ونگا: صحیح الترمذی 3/9 وصحیح الجامع الصغیر 5/340.

[10] مسلم 1/553.

[11] أبو داود 4/264 وغیره، و نگا: صحیح الجامع 5/342.

[12] الترمذی، و نگا: صحیح الترمذی 3/140.

[13] أبو داود 4/264، وأحمد 2/389 و نگا: صحیح الجامع 5/176.